Maharajadhiraj Chadragupta Vikramaditya (महाराजाधि

चौथ्या शतकातील आर्यावर्ताचे सार्वभौम महाराजाधिराज विक्रमादित्य यांची चरित्रगाथा ही सामान्य युद्धकथा नव्हे. या कथेला असंख्य, अचाट व अकल्पनीय पैलू आहेत. येथे पात्रांचे व घटनांचे जे वैविध्य आहे, ते इतरत्र क्वचितच असेल. विक्रमादित्याची नवरत्ने, त्याला मदत करणाऱ्या दोन गणिका व त्याचा शत्रू रुद्रसिंह ही वेगळ्या प्रकारची पात्रे आहेत. नवरत्नांमध्ये कालिदास प्रमुख. कालिदासाने स्वतःबद्दल बोटभरही माहिती लिहून ठेवली नाही; परंतु त्याचा मित्र व आश्रयदाता विक्रमादित्य याच्याबद्दलच्या कृतज्ञतेचे अनेक संकेत त्याने मागे ठेवले. ते मी उलगडून दाखवले आहेत. त्या काळात गणिकांना समाजात मानाचे स्थान होते. म्हणून त्या दोन पात्रांनाही वेगळपण आहे. या पात्रांव्यतिरिक्त वेताळ व शनिदेव ही दोन पात्रे विक्रम-चरित्राशी निगडित आहेत. वेताळाच्या कथा मी जशाच्या तशा ठेवल्या आहेत. सगळ्या अर्थातच उल्लेखिल्या नाहीत; पण वेताळाचाही मी वेगळ्या प्रकारे उपयोग करून घेतला आहे. नवरत्नांमध्ये काहींच्या चरित्रकथा नमुनेदार आहेत. त्याही दिल्या आहेत. - इंद्रायणी सावकार