-
Atal Avichal (अटल अविचल)
ब्रिटिश काळातल्या गोऱ्या प्रशासकीय अधिकाऱ्यांनी एका अर्थाने विपुल असं लेखन केलेलं आढळतं. यापैकी काही लेखन ब्रिटिश प्रशासनाला साहाय्यभूत ठरणारं असं होतं, उदाहरणार्थ ‘अँडरसन मॅन्युअल'. हे पुस्तक तर आजही महसूलातलं बायबल आहे. काही गोऱ्या साहेबांनी भारतीय संस्कृतीबद्दल, भारतीय इतिहासाबद्दल, भाषांबद्दल कुतुहल दर्शवून त्या संदर्भात बरचसं लिखाण केलं आहे. काहींनी सामाजिक अंगानेसुद्धा लिहिलं आहे. अन्य ब्रिटिश लेखकांनीसुद्धा तत्कालिन समाज, भारतीय माणसाची मनोवृत्ती, राजे-महाराजे यांच्या सवयी इत्यादींबद्दल लिहिलेलं आहे. तद्नंतर, भारतीय प्रशासकीय अधिकाऱ्यांनी वेळोवेळी काहीएक महत्त्वाचं लेखन केलेलं आहेच. याच परंपरेमध्ये आता ‘अटल-अविचल' या डॉ. दिपक म्हैसेकर यांच्या आत्मकथनाची भर पडलेली आहे. औरंगाबादल विभागीय आयुक्त कार्यालयात मी त्यांच्या सोबत काम केलेलं आहे. शिस्तप्रिय, पद्धतशीर काम करणारा (चशींहेवळलरश्र) आणि स्वच्छ चारित्र्याचा अधिकारी म्हणून डॉ. दिपक म्हैसेकरां ओळख सर्वत्र प्रचलित होती. ‘अटल अविचल' मध्ये त्यांनी लोकाभिमुख प्रशासनाची कहाणी रसपूर्ण भाषेत आणि ओघवत्या शैलीत सांगितली आहे. महसूल विभागाच्या सर्वोच्च पदाला स्पर्श करताना आलेल्या अनेक अवघड प्रसंगात ते अटल आणि अविचल राहिले याचा त्यांना रास्त अभिमान आहे. त्यांचं हे आत्मकथन अनेक अंगांनी वाचनीय, स्मरणीय असं असून महसूल विभागामध्ये ‘अटल' राहण्याची काय किंमत मोजावी लागते याचा लेखाजोखा या कथनात अतिशय प्रांजलपणे मांडलेला आहे. इतकंच नाही तर, डॉ. म्हैसेकर यांनी मराठी रसिकवाचकाला या प्रशासनातल्या आंतरविश्वाचं समर्थपणे दर्शन घडविलं आहे. त्या योगे मराठी साहित्यविश्वातील आत्मकथनाच्या परंपरेत मोलाची भर पडलेली आहे.
-
Sadhuputra Shambhu (साधूपुत्र शंभू)
आगऱ्यावरून माघारी येताना शंभूराजे वाटेत मरण पावले. त्यांच्या पार्थिवाला आम्ही स्वत: अग्नी दिला.' शिवाजीराजांनी असं जाहीर केलं आणि सारा राजगड धाय मोकलून रडू लागला. खेड्यापाड्यातल्या मायमाऊल्यांनी डोळ्याला पदर लावला. म्हतारेकोतारे मुसमुसू लागले. पण, प्रत्यक्षात... प्रत्यक्षात शंभूराजे जिंवत होते, ठणठणीत होते आणि राजगडाकडं येण्यासाठी सज्ज होते. दुर्दैव फक्त एवढेच की शंभूराजांच्या वाटेवर काट्यांची रांगोळी काढण्यासाठी औरंगजेबही सज्ज होता. कारण शंभूराजांच्या मृत्यूवर औरंगजेबाला अजिबात विश्वास नव्हता. मुघली सैनिक, दरोडेखोर, गुप्तहेर, धन- दौलत, प्रतिष्ठा सारं काही त्याने शंभूराजांच्या शोधासाठी पणाला लावलं. उसाचा फड पेटवावा तसा सारा मुघली प्रांत पेटवून दिला. पण, साऱ्या मुघलांची धुळदाण उडवत शंभूराजे राजगडी पोहचले. कसे ? उत्तर हेचि #शंभू
-
Gosht Reserve Bankechi (गोष्ट रिझर्व्ह बँकेची)
विद्याधर अनास्कर यांच्या 'गोष्ट रिझर्व्ह बँकेची' या पुस्तकातून बँकिंग आणि वित्त क्षेत्रातील आकर्षक जगाचा शोध घ्या. हे सर्वसमावेशक मराठी पुस्तक आपल्या देशाच्या मध्यवर्ती बँकिंग संस्थेच्या रिझर्व्ह बँकेच्या रंजक कथेचा उलगडा करते. आकर्षक कथा आणि तपशीलवार अंतर्दृष्टीद्वारे, लेखक भारताच्या आर्थिक परिदृश्यात आरबीआयची उत्क्रांती, कार्ये आणि महत्त्व यांचा शोध घेतात. हे पुस्तक वाचकांना चलनविषयक धोरणे, बँकिंग नियम आणि आर्थिक स्थिरता राखण्यात रिझर्व्ह बँकेची महत्त्वाची भूमिका याबद्दल सखोल समज देते. तुम्ही अर्थशास्त्राचे विद्यार्थी असाल, बँकिंग व्यावसायिक असाल किंवा भारताच्या वित्तीय व्यवस्थेबद्दल उत्सुक असाल, हे पुस्तक सुलभ मराठी भाषेच्या स्वरूपात मौल्यवान ज्ञान प्रदान करते.
-
Patra Ani Maitra (पत्र आणि मैत्र)
गेली सात दशकं मराठी साहित्यविश्वात डौलदार वाटचाल करणारी प्रकाशनसंस्था ‘राजहंस प्रकाशन’. गेली चाळीस वर्षं ‘राजहंस’चं सुकाणू समर्थपणे सांभाळणारे कप्तान दिलीप माजगावकर. अशा दिलीप माजगावकरांचा विविध नामवंतांशी ‘या ह्रदयीचे त्या ह्रदयी’ घातले असा चिंतनशील, भावगर्भ पत्रसंवाद : ‘सप्रेम नमस्कार’. ‘राजहंस’च्या वाटचालीचं विस्तृत सिंहावलोकन करणारी आणि त्या अनुषंगानं महाराष्ट्राच्या साहित्यिक आणि सांस्कृतिक क्षेत्रपटाचा गेल्या पाऊण शतकाचा मागोवा घेणारी दिलीप माजगावकरांची प्रदीर्घ मुलाखत : ‘प्रवास श्रेयसाकडे’. ‘दिगमा’ या चतुरस्र अन् लोभस व्यक्तिमत्त्वाला न्याहाळणारे त्यांच्या सुह्रदांचे लेख : ‘असे दिसले दिगमा’. या सा-याचा अंतर्भाव असलेलं – महाराष्ट्राच्या साहित्यिक अन् सांस्कृतिक संचिताच्या इतिहासाचा जणू तुकडा वाटणारं – पत्र आणि मैत्र
-
Neurosurgerychya Paulkhuna (न्यूरोसर्जरीच्या पाऊलखुणा)
मेंदू आणि त्याला जोडून असलेला मणका हे आपल्या शरीरातील अत्यंत महत्त्वाचे; तितकेच नाजूक अवयव. पण त्यांच्या आजारांबद्दल, त्यावरील उपचारांबद्दल आपल्याला फार कमी माहिती असते. याबद्दल जनजागृती व्हावी या उद्देशाने प्रदीर्घ अनुभव असलेले न्यूरोसर्जन डॉ. जयदेव पंचवाघ यांनी हे पुस्तक लिहिलं आहे. ते या पुस्तकातून मेंदू व मणक्याशी संबंधित आजार, त्यांची लक्षणं, कारणं आणि त्यावरील योग्य उपचार यांची ओळख सहजसोप्या भाषेत करून देतात. पुस्तकातले काही महत्त्वाचे विषय – ब्रेन ट्यूमर चेहऱ्याची असह्य वेदना (ट्रायजेमिनल न्यूराल्जिया) डोळा मारण्याचा आजार व त्यावरील उपचार वरदान ठरलेली एमव्हीडी शस्त्रक्रिया एमआरआयचं तंत्रज्ञान स्लिप डिस्क मेंदूचं कामशास्त्र साठीनंतरची मणक्याची शस्त्रक्रिया इत्यादी…. मेंदू आणि मणका यांची कार्य, त्यांचे आजार आणि त्यावरील शस्त्रक्रिया यांबद्दल तसेच त्या अनुषंगाने रंजक, उद्बोधक आणि उपयुक्त माहिती देणारं पुस्तक न्यूरोसर्जरीच्या पाऊलखुणा….
-
Mahanagar (महानगर)
'महानगर' ह्या संग्रहातील कथा आहेत शहरी-औद्योगिक पार्श्वभूमी असलेल्या. मानवी जीवनाचा भाग बनलेली यंत्रे इथे प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्षपणे मानवी भावनांचं जग संस्कारित करतात. मग ते शस्त्रक्रियेत मदत करणारं जीवनदायी यंत्र असो वा स्मशानातील विद्युतदाहिनी; मोटारींचं इंजिन असो की लैंगिकतेचा बाजारू कल्लोळ टिपणारा निर्विकार कॅमेरा. महानगरी जीवनव्यवस्थेतून काही प्रश्न निर्माण होतात. माणसं यंत्रांशी खेळतात की यंत्र माणताना खेळवतात ? यंत्राप्रमाणे माणसांनाही गृहीत धरलं जातं का? शहरी व्यवस्थेत माणूसपणा वाढतो की कमी होतो? मिलिंद बोकील यांच्या या कथांमध्ये मनातील अंतर्द्धद्ध हे अंघार-प्रकाश, दिवस-रात्र, यांत्रिक-भावनिक अशा द्वैती ताणातून व्यक्त होतं. हा ताण शोघणं हे या कथांचं सूत्र. प्रसिद्ध चित्रकार सुधीर पटवर्धन ह्यांची चित्रे ह्या पुस्तकाचे मुखपृष्ठ आणि मलपृष्ठाला लाभलेली आहेत. माणूस, कुटुंब आणि प्रवास ही त्रिसूत्री पटवर्धनांच्या चित्रांमधूनही व्यक्त होते. मुखपृष्ठावरील चित्रातून दिसणारी रेल्वे ब्रिजवरील अस्वस्थ लगबग आणि मलपृष्ठावर व्यक्त होणारी नागरी विषमता ह्या प्रतिमा संवाद साधतात बोकीलांच्या अव्यक्त आशयाशी !
-
Devalay Ek Shodh Parikrama (देवालय एक शोध परिक्रमा)
देवालय एक शोध परिक्रमा" लेखिका :सुनीला सोवनी, प्रकाशक: परम मित्र पब्लिकेशन्स पृष्ठ संख्या २१६, हे #पुस्तक महान सांस्कृतिक वारसा मागची तळमळ, घेतलेले अविश्रांत अपार कष्ट, केलेली साधना आणि वैज्ञानिक पद्धतीने अद्वैतानुभव घेण्यासाठी उभारलेले असाधारण सिद्ध पीठ बुद्धीच्या आधाराने उकलावे यासाठी. देवालय म्हणजेच परमेश्वराचे घर साकारण्याची ती एक अशी प्रक्रिया आहे की ,ज्यायोगे परमेश्वरी शक्तीचे भक्तांमध्ये जागरण घडून येईल, भक्तांचे रूपांतर होऊन भगवंत आणि भक्त एकरूप होतील. परमेश्वरी कृपाप्रसादाने भक्तांचा भगवंत व्हावा, त्याचे परम कल्याण व्हावे यासाठी केलेला तो फार मोठा यत्न आहे. ब्रह्मशक्तीला सगुण रूपात साकारणाऱ्या विद्येची गाथा म्हणजेच देवालयाची शोध परिक्रमा आहे.
-
The Naga Story (द नागा स्टोरी)
भगवान शिवाचे उपासक असलेल्या नागा साधूंच्या रहस्यमय आणि आध्यात्मिक जीवनावर ही कादंबरी प्रकाश टाकते. ‘कुंभमेळ्या’सारख्या मोठ्या धार्मिक उत्सवांमध्येच दिसणाऱ्या आणि नंतर अचानक अदृश्य होणाऱ्या या तपस्वी योद्ध्यांच्या जीवनशैली, त्यांचे नियम आणि श्रद्धा यांचे वास्तव या पुस्तकातून उलगडले जाते. ‘रूमी’ आणि ‘शेखर’ ही पात्रं या अनोख्या विश्वात वाचकांना घेऊन जातात. हे पुस्तक भारतीय अध्यात्मिक परंपरांविषयी आणि नागा साधूंच्या गूढ जीवनशैलीबद्दल जाणून घेण्यास इच्छुक असणाऱ्यांसाठी एक वाचनीय प्रवास ठरतो.
-
Epitaph (एपिटाफ)
महासत्तेतील संरक्षण खात्यातील भ्रष्टाचार उघडकीस आणताना सिमॉन व्हिटकोरने प्राण गमावलाय; पण जाता-जाता एक पुरावा ठेवलाय त्याने. त्याचा जिवलग मित्र कसा पोचतो त्या पुराव्यापर्यंत आणि भ्रष्टाचार्‍यांचं बिंग कसं फोडतो, याचं उत्कंठावर्धक चित्रण आहे ‘एपिटाफ’ या कथेत. ‘अपहरण’ कथेतील सुधीर हा निवृत्त पोलीस अधिकारी. त्याच्या सुंदर, तरुण मुलीचं, ज्योतीचं अपहरण होतं. सुधीर तपासाला निघतो. कोणी केलेलं असतं ज्योतीचं अपहरण? सापडते का ती? भारतातील वाढत्या लोकसंख्येला आळा घालण्यासाठी, मानवतेला काळिमा फासणारा ‘पॉप्स डिसीजन’ हा प्रोजेक्ट राबवताहेत स्मिथ आणि थापर. त्यांना शह देण्यासाठी हाय प्रोफाइल सेक्स वर्कर अवंती, एक मंत्री आणि अन्य आखतात एक योजना. सफल होते का त्यांची योजना? वाचा ‘पडद्यामागे’ या कथेत. ‘अपहृत’ कथेत दोन संघटनांच्या रक्तरंजित संघर्षाच्या पार्श्वभूमीवर एका पत्रकाराचं अपहरण झालंय. काय होतं पुढे? वास्तवतेच्या जवळ जाणार्‍या उत्कंठावर्धक कथा.